Bejaarde dame (83) valt met scootmobiel. Vlakbij de dokterspost. Mevrouw heeft een vervelende hoofdwond, waar tot afgrijzen van de omstanders bloed uitstroomt. Dat afgrijzen slaat om naar verbijstering als de dokterspost hulp weigert; de straat is immers voor de ambulancedienst. De assistente adviseert om een taxi te regelen, 112 te bellen of naar de eigen huisarts te gaan. De huisartsen spreken achteraf van een leermomentje.

Zomaar een bericht in zomaar een krant over zomaar een gebeurtenis[1]. Misschien voelde u verontwaardiging, toen u het las. Wellicht moest u erom grinniken. Wie weet werd u zelfs een beetje boos op die doktersassistente.

Klopt dat? Als u ook maar iets van deze emoties bij uzelf bespeurde, moet ik u helaas vertellen dat u nog niet bent uitgeleerd. Het gaat hier namelijk gewoon om competent handelen, geheel zoals dat de bedoeling is. Regels zijn regels; en die zijn er niet voor niks. Heus, het is voor u het allerbeste zich gewoon aan die regels te houden. Op cursussen en trainingen kunt u ze leren en vervolgens in de vervolgcursus om die vervelende emoties te onderdrukken. Bijvoorbeeld door ze weg te rationaliseren.

Wetenschappelijk onderzoek leent zich daar het beste voor. Zo is bekend van onderzoek aan guppy’s dat guppy’s die doen wat andere guppy’s ook doen, het langst leven. Guppy’s die er eigen opvattingen op nahouden over wat guppy’s horen te doen, leiden een risicovol bestaan en gaan eerder dood. Zo hard zit de natuur in elkaar. En de mensenmaatschappij is daar geen uitzondering op.

De moeder van de doktersassistente wist dat natuurlijk ook. Opvoeden doe je ook het best evidence based. En dus heeft zij haar kinderen al heel vroeg geleerd niet uit de pas te lopen. ‘Doe jij nou maar gewoon,’ zei ze dan, ‘dan doe je al gek genoeg.’ Een beetje bijzonder mag tegenwoordig best, maar vooral omdat alle kinderen tegenwoordig een beetje bijzonder mogen zijn. Niet bijzonder zijn is juist uit de pas lopen. En dat kan natuurlijk niet. Dat weten een guppy.

Wie lang wil leven, doet er goed aan zoveel mogelijk te doen wat anderen ook doen. Hij een ton, ik een ton. Daarmee kom je ook het beste door je schoolperiode en ook later, in je werk, is het gewoon het allerveiligst je gewoon aan de regels te houden. In management-jargon heet dat compliant; een woord dat waarschijnlijk geleend is bij de accountants, die ermee aanduiden dat je best onduidelijke jaarrekeningen mag goedkeuren als andere accountants ook onduidelijke jaarrekeningen goedkeuren.

Je houden aan de Gouden Guppy Regel loont het best. Je wordt er ook voortdurend op gewezen en voortdurend op beoordeeld. En het begint ook steeds beter te lukken. Vier op de vijf werknemers zijn compliant tegenwoordig. En hun aantal stijgt! Dat zijn toch klinkende resultaten. Een kwart van hen is zelfs zo compliant dat ze werkelijk alle regels kennen. Vooral die in het personeelshandboek. En die in hun contract. Vooral daar waar het gaat over bonusregelingen.

Hieruit heeft zich dan weer het Ware Geloof ontwikkeld, namelijk dat je uiteindelijk alle maatschappelijke problemen kunt oplossen met het stellen van de juiste regels. Dat je elk gevoel voor vakmanschap en gezond verstand kunt vervangen door mensen compliant te maken. Sterker nog, dan gaat het allemaal beter. Veel beter.

En ja, elke regel kent natuurlijk zijn uitzonderingen. Zoals die mevrouw die was gevallen met haar scootmobiel. Helaas. Maar uitzonderingen bevestigen juist de regel. En sociaal als we zijn, hebben we voor deze bijzondere gevallen enkele jaren geleden het Fonds Slachtofferhulp Competentiemanagement opgericht. Is dat ook weer dichtgeregeld.

U ziet het, de doktersassistente heeft volkomen gelijk gehad. Laten liggen voor de ambulance. En verder doorverwijzen naar het Fonds. De wetenschap dat non-compliant medewerkers gemiddeld vier keer zo effectief zijn als hun compliante collega’s, laten we maar even voor wat-ie is. Net als ons gezond verstand. Laat maar liggen. Wordt zo opgehaald.

[1] De Stentor, 10 maart 2012.