Achteraf zullen we kunnen vaststellen dat Griekenland twintig jaar op ons vooruit liep. Typisch een opmerking van de Tsjechische econoom Tomáš Sedláček. Waarom, o waarom, willen we toch altijd dat de economie groeit? Als iedereen alles al heeft en zelfs meer dan dat, is het dan niet precies dat verlangen dat de crisis veroorzaakt?

Bij ons thuis noemen we deze manier van kijken naar dingen stum. Dat hebben wij geleerd van een nichtje dat op bezoek kwam. Ze had net leren lezen. Trots kwam ze telkens met haar leporello boekje met plaatjes en woordjes aanzetten. Ze legde die dan op mijn schoot en begon voor te lezen. Ik herhaalde de woordjes vanuit mijn perspectief. Eerst keek ze me nog vreemd aan. Maar bij de stum ging het mis. Nou hoor, jengelde ze, daar staat muts. Dat had ze zo van de juf geleerd.
Maar ik bleef volhouden: Stum. Ik vond dat ik ook gelijk had.

Om het zesjarige meisje te troosten, heb ik het haar uitgelegd. Ze bleef het raar vinden, maar begreep het. En als het niet een running gag was geworden in de familie, waren we beiden het voorval waarschijnlijk al lang vergeten.

Maar de stum is gebleven. Het zegt eenvoudig dat er altijd – altijd! – een ander perspectief, een andere zienswijze mogelijk is. O, dat is wel stum, klinkt het dan.

Geloof bijvoorbeeld nooit een econoom als het over economie gaat. Het waren immers economen die ons deden geloven dat de geldmassa alsmaar kon blijven groeien. Tot op zekere hoogte kan dat wel, maar dan gaat ergens toch de vut eruit, zo weet een Bommel (Marten Toonder, 1963). De geldmassa explodeert. Maar wat overblijft is het goede leven.

Toch is stum een moeilijke les als je eenmaal ouder dan zes geworden bent. Op IJsland bijvoorbeeld, waar ze aanvankelijk nog een paar jaar voorliepen op Griekenland, ging het aanvankelijk precies zo. Men meende zelfs de economen zo goed begrepen te hebben dat het piepkleine volkje zich de vierde economie ter wereld waande. In 2008 explodeerde deze geldbal in het gezicht van de bewoners. Toen in oktober, luttele weken na het omvallen van Lehman Brothers de premier verzuchtte: Moge God de IJslanders beschermen, wist iedereen hoe laat het was. Tja, als je de ene almachtige zomaar inruilt voor de andere…

Wat terugkeerde was de gemeenschapszin. Was de zorg om elkaar en om de planeet. Men ging aan de slag en schreef de eerste gecrowdsourcete grondwet ter wereld. Maar afgelopen april ging het toch weer mis. Althans, voor stum-denkers. Tijdens de parlementsverkiezingen werden precies die partijen aan de macht gebracht die de crisis veroorzaakt hadden. En die prachtige grondwet, die ligt maar te liggen.

Onder de economen-logica ligt een prachtige nieuwe samenleving klaar. Waar de onzichtbare hand zich blijkt uit te strekken tot kunstenaars, politici en zesjarigen. Als we toch maar niet steeds zo bleven mutsen.