28 april 2017
De moderne mens.

De Fransen – en tikje chauvinisme is hen niet vreemd – hebben lange tijd beweerd dat de moderne mens uit Frankrijk kwam. Als je zo om je heen kijkt ligt het niet erg voor de hand om dat te denken, maar we praten over lang geleden. Laten we het er maar op houden dat het een hypothese was.
Grondlegger van dit chauvinisme of deze hypothese was een pater, Breuil genaamd, die wat zaken in handen kreeg die door jonge dorpelingen van tussen vervaarlijke spelonken in de grotten van de Dordogne naar boven waren gevist. De grotten zijn nu toegankelijk gemaakt of zelfs nagebouwd ter wille van het toerisme in de streek.
Je kunt niet anders dan onder de indruk zijn van het vernuft van deze vroege moderne mens, zo’n twaalf-, twintig- of zelfs meer duizend jaren geleden. De verhoudingen van de geschilderde dieren kloppen verbluffend goed.
Vooral De Grote Zaal is indrukwekkend. Een kilometer diep de grot van Rouffignac in moet de schilder op zijn rug hebben gelegen om luttele centimeters boven zijn neus zijn monumentale schilderingen aan te brengen. Nu is de bodem van de grot verlaagd, zodat we het kunnen zien, maar de schilder in kwestie moet beslist wiskunde B in zijn pakket hebben gehad. Onderweg naar de Grote Zaal kom je langs een kleine mammoet op de wand. Als je lamp er langs beweegt, lijkt hij te lopen. Prehistorische cinema.

Die moderne mens, de Fransen hebben hem Cro-Magnon gedoopt, had er natuurlijk geen weet van dat hij in Frankrijk ontdekt zou worden. Al zo’n drieduizend eeuwen voordat Frankrijk überhaupt ontstond, was hij al vertrokken uit Afrika. Zonder tomtom, zonder vastomlijnd reisdoel, zonder openbaar vervoer, zou hij er generatie op generatie op generatie over doen.
Maar hij was slim. Ongeveer net zo slim als wij nu. Althans, biologisch gezien. Hij had dat formidabele brein waarmee hij zich steeds opnieuw aanpaste aan zijn omgeving. Ongeveer zoals jongeren nu die hun eerste baan krijgen. O, gaat het er hier zo aan toe…? En ze passen zich aan. Het is misschien wel de meest indrukwekkende gave van dat brein van de moderne mens; dat hij zich weet aan te passen aan elke omgeving die de planeet te bieden heeft. Zelfs aan een managementbureaucratie. En dat is beslist geen kattenpis.
Wat de moderne mens in onze tijd vooral onderscheidt van zijn verre voorganger is zijn buitenboord geheugen, zijn extended memory, zijn pen en papier, zijn camera en flatscreen, zijn bibliotheek, zijn random excess memory, zijn tomtom, zijn smartphone. Het zat er allemaal al in, dat kun je zien aan de eindeloze reeks tekens in de grotten van Lascaux, maar het moest allemaal nog worden uitgevonden en beschikbaar gemaakt voor mede Cro-Magnon.
Dat het nu het nu harder gaat dan toen komt eigenlijk maar door een ding: er zijn steeds meer mensen op de planeet die met elkaar verbonden zijn. Elk uur neemt ons collectieve geheugen toe met een hoeveelheid waar Cro-Magnon tienduizend jaar over deed. Beheersmatige denkers die mensen bij de tijd te kunnen blijven hebben het goed mis. Zij leven nog in grotten, of misschien net niet meer.